فلج اطفال یک بیماری بسیار مسری است که بر اثر حمله یک ویروس به سیستم عصبی ایجاد می شود واحتمال ابتلابه این بیماری در کودکان زیر 5 سال بیشتر از بقیه است.این بیماری ناشی از عفونت با ویروس پولیو (Poliovirus)است،این ویروس دارای 3 سابت تایپ است وتا قبل از انجام واکسیناسیون جهانی علیه ویروس پولیو ،ساب تایپ 1 این ویروس،85 درصد موارد این بیماری را شامل می شد .ویروس پولیو از دسته انترو ویروس ها (Enterovirus)واز خانواده پیکورناویریده (Picornaviridae) است.
علت و طریقه ابتلا به فلج اطفال
ویروس پولیو تنها از انسان به انسان منتقل می شود و راه انتقال این بیماری(دهانی –دهانی) و یا( مدفوعی – دهانی) در مناطقی که دسترسی محدود به آب دارند دیده می شود . علاوه بر این، ویروس فلج اطفال می تواند توسط مواد غذایی آلوده، آب و یا تماس مستقیم با فرد آلوده گسترش پیدا کند و زنان باردار یا افرادی که سیستم بدنی ضعیفی دارند مثل مبتلایان به اچ آی وی و کودکان بیشتر درمعرض ابتلا به این ویروس هستند همچنین بروز این بیماری درافرادی که واکسینه نشده اند بیشتر است.
این ویروس یا از طریق تماس مستقیم فرد به فرد و یا از طریق تماس با خلط آلوده دهان یا بینی بیمار و یا از طریق تماس با مدفوع آلوده منتقل می شود، این ویروس از طریق دهان یا بینی وارد بدن شده و در حلق و مجرای گوارشی تکثیر می شود و از طریق خون و مایع لنف در تمام بدن پخش می گردد از زمان ورود ویروس به بدن تا بروز علائم بیماری 5 تا 35 روز و به طور میانگین 7 تا 14 روز طول می کشد اما بیشتر افراد علائمی ندارند.
علائم بالینی بیماری
دوره این ویروس از زمان برخورد فرد با ویروس تا شروع علایم پیش درآمد (علایم شبه آنفلوآنزا) بین ۹ تا ۱۲ روز می‌باشد و تا زمان ایجاد فلج بین ۱۱ تا ۱۷ روز طول می‌کشداین ویروس را همچنین می‌توان تا حداکثر ۱۹ روز قبل از ایجاد فلج از مدفوع بیماران جدا کردالبته آسیب به اعصاب می‌تواند یک عمر طول بکشد. تظاهرات بالینی عفونت با ویروس پولیو از یک بیماری ناپیدا و غیر مشخص تا فلج شدید و مرگ متغییراست. حداقل ۹۵ درصد از موارد عفونت ناپیدا و غیر مشخص و بدون علایم بالینی می‌باشند و تنها بوسیله جدا کردن ویروس از مدفوع و یا گلو ویا از طریق افزایش سطح آنتی بادی‌های سرمی تشخیص داده می‌شوند.
علائمی که 1 تا 10 روز طول می کشند، عبارتند از:
تب –
- – درد و یا گرفتگی کمر
– درد و یا گرفتگی گردن
– درد و یا سفتی دست ها و پاگرفتگی عضلانی – حساسیت عضلانی
تاریخچه واکسیناسیون
تا قبل از انجام واکسیناسیون جهانی، اپیدمی‌های این بیماری در ماه‌های تابستان و بخصوص در نواحی حاره نیمکره شمالی رخ می‌داد،در سال ۱۹۵۲، یعنی ۳ سال پیش از آنکه اولین واکسن بر ضد این بیماری تأیید شود، ۲۱٬۰۰۰ مورد کودک مبتلا به فلج اطفال در آمریکا به ثبت رسید.میزان بروز این بیماری در آمریکا پس از شروع واکسیناسیون با استفاده از واکسن غیرفعال‌شده پولیو (inactivated polio vaccine) (IPV) در سال ۱۹۵۵ و پس از آن با استفاده از واکسن زنده خوراکیِ پولیو در سال ۱۹۶۰ میزان ابتلا به این بیماری کاهش چشمگیری یافت. آخرین مورد فلج اطفال در آمریکا ناشی از ویروس وحشی پولیو در سال ۱۹۷۹ رخ داد.
انواع واکسن‌ها
دو نوع واکسن جهت پیشگیری از این بیماری وجود دارد.
- واکسن تزریقی:این واکسن اولین واکسنی بود که بر ضد فلج اطفال تهیه شد. این واکسن از ویروس کشته شده و غیر فعال شده پولیو تهیه شده بود و تزریقی بود.
این واکسن را بنام IPV نیز می‌شناسند که خلاصه شده Inactivated polio vaccine می‌باشد.
- واکسن خوراکی: این واکسن چند سال بعد از واکسن تزریقی تهیه شد و حاوی ویروس زنده ضعیف شده بود. این واکسن را بنام OPV که خلاصه شده oral polio vaccine نیز می نامند.
واکسن خوراکی پولیو به دلایلی که در زیر ذکر می‌شود بر واکسن تزریقی ترجیح داده شد :
- ایجاد ایمنی گوارشی بهتر (better intestinal immunity)
- واکسیناسیون غیر فعال افراد از طریق انتقال ویروس ضیف شده بین افراد
- سادگی مصرف
- هزینه کمتر تهیه
البته یکی از عوارض واکسن خوراکی، ایجاد فلج ناشی از ویروس ضعیف شده پولیو واکسن (vaccine-associated paralytic poliomyelitis) می‌باشد. از سال ۱۹۶۱ تا سال ۱۹۸۹ به طور متوسط سالانه ۹ نفر درآمریکا دچار عارضه فلج ناشی از ویروس ضعیف شده واکسن می‌شدند به همین دلیل در سال ۱۹۹۹ تغییری در سیاست واکسیناسیون فلج اطفال در آمریکا به وجود آمد و واکسن تزریقی جایگزین واکسن خوراکی گردید بدین ترتیب از ۸-۱۰ مورد فلج ناشی ازواکسن ویروس ضعیف شده پولیو جلوگیری بعمل آمد.
برنامه واکسیناسیون فلج اطفال در کشور ایران
بر اساس برنامه ایمن سازی همگانی کودکان مصوب کمیته کشوری ایمن سازی وزارت بهداشت ودرمان که از اول سال ۱۳۷۳ به اجرا درآمد، واکسیناسیون در کشور ایران بر ضد فلج اطفال با استفاده از واکسن زنده خوراکی پولیو (live oral polio vaccine)(OPV) صورت می‌گیرد.
برنامه واکسیناسیون فلج اطفال جهت نوزادان : واکسن خوراکی به ترتیب در بدو تولد، ۲ ماهگی، ۴ ماهگی، ۶ ماهگی، ۱۸ ماهگی و ۶ سالگی به کودک خورانده می‌شود.
برنامه واکسیناسیون فلج اطفال جهت کودکان زیر ۷ سال که به‌موقع مراجعه نکرده‌اند: واکسن خوراکی به‌ترتیب در بدو مراجعه، یک ماه، دو ماه و شش ماه تا یک سال پس از اولین نوبت و همچنین در ۶ سالگی به کودک خورانده می‌شود.
برنامه واکسیناسیون فلج اطفال جهت کودکان ۷ ساله و بالاتر که به‌موقع مراجعه نکرده‌اند: واکسن خوراکی به‌ترتیب در بدو مراجعه، یک ماه، دو ماه و شش ماه تا یک سال پس از اولین نوبت به کودک خورانده می‌شود.
درمان
درمان مشخصی وجود ندارد. در تعداد کمی از بیماری‌ها پزشک تا این حد در ایجاد بهبودی ناتوان است،اینکه بیمار خواهد توانست قدرت عضلانی خود را به دست آورد یا نه، به میزان آسیب سیستم عصبی بستگی دارد و پزشک در این مورد کار زیادی نمی‌تواند انجام دهد. داروی ضد ویروسی خاصی بر ضد ویروس پولیو هنوز در دسترس نیست. در صورت فلج عضلات تنفسی، حمایت تنفسی با استفاده از دستگاه تنفس مصنوعی (ونتیلاتور) پیش از آنکه هیپوکسی ایجاد شودلازم است. این حمایت معمولاً وقتی حجم حیاتی (vital capacity) به کمتر از ۵۰ درصد کاهش یابد آغاز می‌شود.
این مقاله صرفاًجهت اطلاع بیشتر خواننده نسبت به بیماری فلج اطفال ورا ه ها انتقال و درمان آن تهیه گردیده شده به امید روزی که جهان عاری از هرگونه بیماری باشد.
یک دیدگاه بنویسید